Hoorden de Belgen tijdens de Tweede Wereldoorlog wel écht bij de geallieerden?

Prof. dr. Herman Van Goethem - Universiteit Antwerpen

Tot in november 1942 was de afloop van de oorlog onzeker. De landen stemden hun strategie daarom niet alleen af op een ‘volledige’ overwinning maar ook op een eventuele compromisvrede, bijvoorbeeld na een putsch in Duitsland. In dat scenario kon Duitsland misschien aan de onderhandelingstafel geopolitieke eisen stellen, bijvoorbeeld ten aanzien van omringende landen — waaronder België.

In de zomer van 1940 verbleef de gevluchte Belgische regering in onbezet Vichy-Frankrijk. Vier ministers zouden uiteindelijk in Londen belanden. Bij de achtergebleven ministers leefde de idee van een compromisvrede, maar ook de vier Londense collega’s bleven geneigd om zich voorzichtig op te stellen t.a.v. Groot-Brittannië, in het licht van de onzekere situatie. Belangrijker nog is dat de regering zich ook niet duidelijk uitsprak over de bestuurlijke collaboratie in bezet België.

Vanaf begin december ’42 gooide de regering-Pierlot haar eigen Belgische beleid om. Ze sloot zich door allerhande nieuwe maatregelen in vlug tempo aan bij de nieuwe officiële oorlogsdoelstelling van Churchill en Roosevelt: ‘unconditional surrender’.

Prof. dr. Herman Van Goethem Is doctor in de rechten en master geschiedenis. Sinds 1981 is hij verbonden aan de Universiteit Antwerpen. Hij is er gewoon hoogleraar en doceert er onder meer ‘Politieke geschiedenis van België’. Hij was er vicedecaan aan de faculteit Rechten en voorzitter van het departement Geschiedenis. Sinds 2016 is hij rector van de Universiteit Antwerpen.

Hij publiceerde toonaangevende boeken over de Belgische geschiedenis waaronder ‘Leopold III. De Koning, het Land, de Oorlog’, en ‘Belgium and the Monarchy. From National Independence to National Disintegretion’. Zijn onderzoek naar de bestuurlijke collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog mondde in 2019 uit in het ophefmakende boek ‘1942: Het jaar van de stilte’.

Hij lag aan de basis van de uitbouw van ‘Kazerne Dossin - Memorial, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten. Van 2012 tot 2016 was hij er conservator en Algemeen Directeur. In 2020 was hij medeoprichter in Mechelen van het ‘Hannah Arandt Instituut Stedelijke Diversiteit & Burgerschap’, waarvan hij ook ondervoorzitter is.