‘Geschiedenis herhaalt zich nooit, maar rijmt altijd een keer’: toegepaste geschiedenis in Vlaanderen en in de wereld

Dr. Bram De Ridder - Katholieke Universiteit Leuven en Corvus Historical Consultancy

Sinds 2016 worden historici steeds meer gevraagd om commentaar te geven bij actuele gebeurtenissen. De uitslagen van het Brexit-referendum en de vorige Amerikaanse verkiezingen vormden daarbij een belangrijke factor. De meeste experts hadden deze gebeurtenissen totaal niet zien aankomen, waardoor commentatoren steeds meer naar het verleden grepen om te duiden wat er gebeurde. Bezorgde verwijzingen naar de jaren ’30 waren daarbij niet van de lucht, en in binnen- en buitenland werden vergelijkingen gemaakt met de meest uiteenlopende historische periodes en personages.
Vele historici grepen de kans om een bijdrage aan het maatschappelijk debat te leveren. Ze verschenen in televisiestudio’s of schreven opiniebijdragen in de krant. Zeker de jongere generatie historici gebruikte ook sociale media om commentaar en advies te geven. Maar al snel bleek dat niemand echt wist wat je nu precies van het verleden kunt leren. Iedereen had wel zijn of haar ideeën, maar een algemene consensus ontbrak. De moeilijkheid om heden en verleden te verbinden bleek bovendien ook in de periode na 2016. In Vlaanderen worstelden we bijvoorbeeld met de situatie in Catalonië (‘de hertog van Alva is terug’), Aalst Carnaval (‘Joodse historische stereotypen, daar mag je mee lachen, maar met de bende van Nijvel niet’), en het Corona-virus (‘de middeleeuwse maatregelen werken’ of ‘dit is net zoals de pest’).
Toegepaste geschiedenis is een relatief nieuw onderzoeksveld dat zich met dit soort vraagstukken bezighoudt. Kun je echt iets leren uit het verleden? Welke gebeurtenissen kun je met elkaar vergelijken? Wat zijn de gevaren van historische analogieën? En hoe wordt geschiedenis gebruikt als een politiek wapen? Deze lezing wil een (voorlopig) antwoord bieden op dergelijke vragen, om zo het verschil duidelijk te maken tussen ‘klassieke’ academische geschiedenis en de nieuwe variant ‘toegepaste’ geschiedenis. Het uitgangspunt daarbij is de recente discussies en projecten in binnen- en buitenland, die een actuele stand van zaken bieden.

Dr. Bram De Ridder studeerde geschiedenis aan de KU Leuven en Internationale Relaties aan de Universiteit van Cambridge. In 2016 verdedigde hij een doctoraat over de grensvorming in de Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Na zijn doctoraat werkte hij als visiting scholar aan Harvard University en als postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven. In Leuven werkte hij voor het project ‘religious tolerance and peace’ (www.retopea.eu), dat jongeren door kennis van het verleden wil laten reflecteren over samenleven in het heden. Sinds eind 2019 coördineert hij het project Corvus (www.corvushc.be), dat via het aanbieden van ‘historische consultancy’ onderzoek doet naar de methodes en praktijken van toegepaste geschiedenis. In het kader van dat project adviseerde hij onder meer al de Belgische politie- en douanediensten, de Koninklijke Federatie voor het Belgisch Notariaat en verschillende ondernemers.

_{(foto: bron KULeuven)}